'''Ifá''' jé òrìsà kan pàtàkì láàrin àwon [[ọmọ Yorùbá|Yorùbá]]. Àwon Yorùbá gbàgbó wí pé Olódùmarè ló rán ifá wá láti òde òrun latí wá fi ogbón rè tún ilé ayé se. Ogbón, ìmò, àti òye tí olódùmarè fi fún ifá ló fún ifá ní ipò ńlá láàrin àwon ìbọ ní ile Yorùbá. “A-kéré-finú-sogbón” ni oríkì ifá.
ÌgbàgbóÌgbàgbọ́ Yorùbá ni wípé ní ìgbà kan rí, ifá gbé òdeọ̀de-ayé fún ìgbà pípépípẹ́ kí o tóó padà lolọ sí òrùnọ̀rùn. Ní ìgbà tí ifá fi wà ní ilé ayé, ó gbé ilé-ifèifẹ̀ fun ìgbà péréte. SùgbónṢùgbọ́n ní ìgbà tí òrùnmìlàọ̀rùnmìlà fi wà láyé yìí naa, a tún maa lolọ sí òde òrunọ̀run léèkòòkanlẹ́ẹ̀kọ̀ọ̀kan tí olódùmarè bá pèé láti wá fi ogbónọgbọ́n rèrẹ̀ bá òun tún òde-òrùnọ̀rùn seṣe. Nítorí náà gbáyégbórungbáyégbọ́run ni ifá ńseńṣe.
Ìtàn sosọ fún wa wipe omoọmọ méjomẹ́jo ni òrúnmìlàọ̀rúnmìlà bí nígbà tí ó wà láyé, nígbà tí ó di ojoọjọ kan ti òrùnmìlàọ̀rùnmìlà ńseńṣe odúnọdún ni òkanọ̀kan nínú àwonàwọn omoọmọ yìí tíí seṣe àbíkèhìn pátápátá báse àfójúdi sí òrúnmìlàọ̀rúnmìlà, ni òrùnmìlàọ̀rùnmìlà bá binú fi ayé sílèsílẹ̀ lolọ sí òde orunọrun. Ni ìfá bá relé olókun kòdé mómọ́. Ó lénilẹ́ni tétẹ́ bá ri i, eẹ sáṣá maa pè ní baba”. SùgbónṢùgbọ́n òrùnmìlàọ̀rùnmìlà fún àwonàwọn òmoọ̀mọ rèrẹ̀ méjèèjoméjẹ̀ẹ̀jọ náà ní ikin mérìndínlógùnmẹ́rìndínlọ́gùn ó ní bebẹ eẹ délé beebẹẹ bá fówóó ní, eniẹni tètẹ̀ éẹ́ maa bi ninu.
Ìkín mérìndinógunmẹ́rìndinógun náà ni à ń lò lòníí láti bèèrè nnkannǹkan lówólọ́wọ́ ifá.
== DÍÈDÍẸ̀ LARA ÀWONÀWỌN OHUN ÈLÒ IFÁ DÍDÁ ==
OrísìírísìíOríṣìíríṣìí ni àwonàwọn ohun èlò tí àwonàwọn babaláwo fi í da ifá ikin ifá ni àdáyéná nínú wónwọ́n. Ikin ifá jéjẹ́ mérìndínlógúnmẹ́rìndínlógún. Ohun èlò ifá-dídá míìran ni òpèlèọ̀pẹ̀lẹ̀, èyí ló wópòwọ́pọ̀ jù fún ifá dídá ní ayé òde òní. ÀwonÀwọn babalàwo máa ńsábàá lo ikin ifá (èkùróèkùrọ́ ifá) nígbà tí wónwọ́n bá mbombọ ifá ní oòdèèọọ̀dẹ̀ẹ̀ wonwọn, wónwọ́n a sì lo òpèlèọ̀pẹ̀lẹ̀ fun ará òdé tí ó wáá da ifá lódòolọ́dọ̀ọ wonwọn láti ibi èso igi òpèlèọ̀pẹ̀lẹ̀ ni a ti ń mú òpèlèọ̀pẹ̀lẹ̀ ifá.
Ohun èlò ifá dídà míìran ní ìrókéìrọ́kẹ́ tàbí ìrófáìrọ́fá èyí jé óáọ́á gbóńgbó kan báyìí tí a ńmú lu opónọpọ́n ifá bí a bat í ńki ifà lolọ àwonàwọn olóyè ifá a máa fi ehín erin gbégbẹ́ ìrókéeìrọ́kẹ́ẹ ti wonwọn.
Ohun èlò ifá dídá míìran opónọpọ́n ifá, nínú opónọpọ́n ifá ni a ní lati kó gbogbo ohun èlò ifá dídá tí a ti ká sílèsílẹ̀ wonyìíwọnyìí sí bá a bá ti ńdá ifá. Orísi opónọpọ́n ifá ló wà opónọpọ́n kékeré wà, opónọpọ́n ńlá sì wà pèlúpẹ̀lú.
ÀwonÀwọn babaláwo a máa ní owó eyoẹyọ àti égúngún nínú ohun èlò ifá dídá wonwọn, owó eyoẹyọ dúró fún béènibẹ́ẹ̀ni, egungún sì dúró fún béèbẹ́ẹ̀ kokọ nígbà tí a bá di ìbò béèrè nnkannǹkan lówólọ́wọ́ ifá-owó-eyoẹyọ àti égúngún yìí tí a dì mówómọ́wọ́ ni à ń pè ni ìbò.
Gbogbo ohun èlò ifa dídá tí mo kà sílè yìí ni a ńkó sínú àpò kan tí àwonàwọn babaláwo ńgbé kókọ́ èjìká báyìí tí à ń pè ni àpòo jèrùgbá, enikéniẹnikẹ́ni tí o bá nkonkọ àpò yìí ni à ń pè ní akápò ifá tàbí babaláwò.
== EBOEBỌ IFÁ ==
EboẸbọ rírú se pàtàkì fún eniẹni tí a bá dá ifá fún. bí ifá tí a dá fún ènìyàn bá se rere tàbí búbúru, oní tòhùntọ̀hùn ni lati rúborúbọ kí ohun tí ó dá ifá sí náà ó lè baà dará: lónàlọ́nà kìní:- EboẸbọ ifá jéjẹ́ ounjeounjẹ fún òrìsàòrìṣà tí ifá bá so wí pé kí á rúborúbọ,
Fun àpeereàpẹẹrẹ, tí ènìyàn bá féfẹ́ se nnkannǹkan. ti o ba bèrè lówólọ́wọ́ ifá, wónwọ́n le sosọ pé ki o lolọ ruborubọ fun ògun, EboẸbọ ifá jéjẹ́ ètùtù pàtàkì nítorí tí Babaláwo bání kí ènìyàn se nnkannǹkan óní láti se é, ki òun pàápàá ólè ba à ni ìgboyà wípé àteégún-àteésà, nítori èyí ní àwonàwọn babaláwo fi máa ńwí fún eníẹní tí a ní kí ó rúborúbọ̣ pé kí ó wá oúnjeoúnjẹ fún àwonàwọn aládùgbóó rerẹ.
== ÈSÙÈṢÙ ATI IFÁ ==
Bí a ba wowọ ilé àwonàwọn babaláwo, a ó ri i wí pé ère [[Èsù]] kìí wónwọ́n nibènibẹ̀. Yangí ńlá kan o máa wà ní èbáẹ̀bá ilé àwonàwọn babalawo. Yangí yìí dúró fún àmì ÈsùẸ̀sù. Ìgbà gbogbo ni àwonàwọn babaláwo máa gbé ebooẹbọọ lolọ si ibéibẹ́, nwonnwọn a máa bu epo lé yangí náà lórí, a máa rin sún nígbà gbogbo.
ÒpòlopòỌ̀pọ̀lọpọ̀ ni eseẹsẹ ifá tí o jejẹ momọ ÈsùẸ̀sù. Nígbà míìran, ÈsúÈṣú jéjẹ́ ìrán ńséńṣé fún ifá. Nígbà miran èwèẹ̀wẹ̀, Èsú sí dá bí eniẹni tí ńfún ifá ni agbára. Nínú eseẹsẹ ifá a lè rí ohun tí o jojọ bayin “…ni òrúnmìlàọ̀rúnmìlà ba ti àseàṣẹ ÈsùÈṣù bonu”bọnu”. ìtumòìtumọ̀ èyí ni wí pé bí ifá bá fééfẹ́ẹ́ seṣe nnkannǹkan lile ti ó rí bí idan, àseàṣẹ ÈsùÈṣù ló ní láti lò. Nígbà mìíràn, ÈsùÈṣù jéjẹ́ olùrànlówóolùrànlọ́wọ́ fún ifá. Nígbà mìíràn, ÈsùÈṣù sì jéjẹ́ olùdánwò fún ifá.
Oríkì ÈsùÈṣù tí ó wà nísàlènísàlẹ̀ yí ti fi hàn wà gba-n-gba pé ÈsùÈṣù kì ba enìkanẹnìkan sòrésọ̀rẹ́
Oríkì ÈsùÈṣù nìyí: “Òkú yan omoọmọ tié lódì átóńtórí omoọmọ olomo”ọlọmọ”.
== IPÒ IFÁ LAARIN ÒÒSÀÒÒṢÀ YÓKÙ ==
Ifá jéjẹ́ agbòràndunagbọ̀ràndun fún gbogbo àwonàwọn òrìsàòrìṣà yókù. Bí eégún ilée baba eniẹni ba fééfẹ́ẹ́ bínú sí ni, láti odoọdọ ifá ni a ó ti gbògbọ̀ èyí wáá fún ifá ni ipo asojú fún gbogbo àwonàwọn irúnmolèirúnmọlẹ̀ yókù. Bí kò bá sí ifá, iyì àti oláọlá ti àwonàwọn Yorùbá mbú fun gbogbo àwonàwọn òrìsàòrìṣà ilèeilẹ̀ẹ Yorùbá ró, tí ó sì nwàǹwà ońjeońjẹ sí wonwọn lénulẹ́nu.
GégéGẹ́gẹ́ bí a ti sosọ síwájú, àwonàwọn omoọmọ òrúnmìlà ni òrúnmìlàọ̀rúnmìlà fún ní ikin ifá mérìndínlógúnmẹ́rìndínlógún nígbà tí ó padà lolọ si òrunọ̀run tí ló sí wa sílé ayé mómọ́.
Nígbà tí a bá ń sòròsọ̀rọ̀ ìkín, a kò ni se aláìménubaaláìmẹ́nuba àwonàwọn ojú odù mereerindínlógúnmerẹẹrindínlógún nítori ìkín mérìndínlógúnmẹ́rìndínlógún náà ni à ń lò lónìí láti bèèrè nnkannǹkan lowolọwọ ifá. ÀwonÀwọn ojú odù mérìndínlógúnmẹ́rìndínlógún àti bí wónwọ́n seṣe to tèletẹ̀le ara wonwọn:
(1) Èjì Ògbè
Eji ògbè EsèẸsè kínní
“Gbogbo orí àfín ewú
Abuké ló rerúrẹrú òòsà mósòmọ́sọ̀
Lààlààgbàjà ló ti isé èẹ̀ de
Adíá fún òrúnmìlàọ̀rúnmìlà
Níjó ti ńlońlọ rèmírẹ̀mí omoọmọ olódùmarè sóbìnrin EsèẸsẹ̀ kejì.
Eri ńlá níí sunkún ibú
Agbara giri nii sunkun ògbunọ̀gbun
Adíá fun AadelówoAadelọ́wo nífènífẹ̀
NwónNwọ́n ní ó ká a kío mólemọ́lẹ
(2) OyekuỌyẹku méjì,
(3) Ìwòrí méjì,
(5) Ìrosùn méjì,
(6) OwónrinỌwọ́nrin méjì
(7) ObaraỌbara méjì,
(8) ÒkànrùnỌ̀kànrùn méjì,
(9) Ògúndá méjì,
(10) Ìká méjì,
(11) ÓtúúrúoponÓtúúrúopọn méjì,
(12) Òtúá méjì
(13) Òsá méjì,
(14) ÌretèÌrẹtẹ̀ méjì
(15) ÒséỌ̀sẹ́ méjì,
(16) Ofún méjì,
== ÀWONÀWỌN OMOỌMỌ ODÙ ==
LéyìnLẹ́yìn àwonàwọn ojú odù méríndinlógúnmẹ́ríndinlógún yìí, àwonàwọn òjìlérúgba odù míràn tún wà tí à ń pè ni omoọmọ odù tàbí àmúlù odù wónwọ́n jéjẹ́ omoọmọ odù nitorí pé a gbà pé wonwọn se omodéọmọdé si àwonàwọn ojú odù, à ń pè wónwọ́n ni Àmúlù odù nítorí pé orúkoorúkọ odù méjì ni òkòòkanọ̀kọ̀ọ̀kan wónwọ́n jéjẹ́. F.A., èkíni nínú àwonàwọn odù wònyìíwọ̀nyìí a máa jejẹ ogbeyèkúogbeyẹ̀kú.
ÀwonÀwọn Yoruba ka àwonàwọn odu wònyúwọ̀nyú si òòsà pàtàkì jùlojùlọ, àwonàwọn ojù odú.
F.A. EseẸsẹ-ifa òwònrín méjì
(a) Ikin níi fagbáríí selé
Àtàrí ni o jóòrún ó pagbin ìsàlèìsàlẹ̀
OlobonhunbonhunỌlọbọnhunbọnhun ni fapa ara rerẹ dá gbèdúgbẹ̀dú.
Ninu asa [[Yoruba]] '''Ifá''' A ti rí i ni ojú ewé 46 Apa Kini ìwe yi irú ipò pataki ti OrìsàOrìṣà-nla tabi ObàtáláỌbàtálá kó laarin awonawọn òrìsàòrìṣà ati irúnmalèirúnmalẹ̀ ileilẹ Yoruba. A ti gbógbọ́ pelupẹlu pe jákè-jádò gbogbo ilèilẹ̀ Yorùbá ni nwonnwọn maa mbómbọ́ óọ́, nitoripe oun ni awonawọn àgbà àtijóàtijọ́ gbà ninu ìtàn ìsèdálèìṣẹ̀dálẹ̀ wonwọn pe o jejẹ igbákejì Olódùmarè, ti o si nràn an lówólọ́wọ́ lati tún enia dá nipa fífún un ni ojú, imú, eti, ati gbogbo èyàẹ̀yà ara miran ti o yeyẹ ki èdáẹ̀dá ní ki o fi lè di enia pipe. ...
* E. A Lijadu (1895) Ifa Mimo Alabalase United Star printers Ltd.
* P.O. Ògúnbòwálé (1980) Àwon Irúnmalè Ilè Yorùbá Evans Brothers (Nigeria Publishers) Limited. ISBN 978-167-090-8.
* Débò Awé (2006) Àkóyawó Àlàyé Àti Ìbéèrè lórí ÀwonÀwọn Ojú Odù Ifá Elyon Publishers IlésáIléṣá. ISBN 978-2148-25-3.
{{ekunrere}}
* [http://www.akamara.com Aye Akamara - Society for the Study of Ifá]
|