Ìtàn àtẹnudẹ́nu àwọn [[Yorùbá]] sọ wípé àwọn [[Àwórì]] jẹ́ ọ̀kan lára àwọn ọmọ [[Olódùmarè|Ọ́lọ́fin]], [[Ọsọ́lọ̀]] àti Eleidi Atalabi ni wọ́n ta ìlú Ọ̀tà dó leyin tí wọ́n kúrò láti apá ìhà Gúsù Ìṣẹri. <ref>{{Cite book|title=Ota: The Biography of the Foremost Awori Town|publisher=Penink & Co|author=Ruhollah Ajibola Salako|year=1999|page=14}}</ref> Lẹ́yìn tí ìlú Ọ̀tà dàgbàsókè tán, wọ́n bẹ̀rẹ̀ sí ní jẹ [[Ọba]] aládé tí ìnagijẹ rẹ̀ sì ń jẹ́ ''Ọláọ́tà'' ti Ọ̀tà tí ó sì ń ìṣèjọba lórí àwọn ìlú amọ́nà abẹ́ wọn káàkiri. Ọ̀pá àṣẹ Ọba naa ni wọ́n gbà wá láti ìlú [[Ilé-Ifẹ̀]]. Ìlú Ọ̀tà di ìlú ńlá tí àwọn ilé-iṣẹ́ ńlá ńlá àti kéréje-kéréje ní [[Ìpínlẹ̀ Ògùn]] <ref>{{Cite book|title=Kingdoms of the Yoruba|publisher=Methuen & Co|author=Robert Smith|year=1969}}</ref> Ní ọdún 1842, látàrí ìdàgbàsókè ikẹ̀ [[Ẹ̀gbá|Ẹ̀gbá]], èyí mú kí ìlú Ọ̀tà wà ní abè ìṣèjọba ìlú [[Abẹ́òkúta]]. Síbẹ̀ Ọ̀tà da dúró láàrín àwọn ìlú tí ó wà lábẹ́ ìṣèjọba ilẹ̀ Ẹ̀gbá, tí ó sì wà láàrín àwọn ìlú ó lààmì-laaka láàrín àwọn ìlú ilẹ̀ [[Àwórì]] . <ref name="P.C. Lloyd 1962 225">{{Cite book|title=Yoruba Land Law|publisher=Oxford University Press|author=P.C. Lloyd|year=1962|page=225}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Kingdoms of the Yoruba|publisher=Methuen & Co|author=Robert Smith|year=1969|page=166}}</ref>
Ní ibẹ́rẹ̀àsìkò ti áwọ́ń ọ́dùńọdún 1900, Ísákosoètò aatíìṣèjọba ísakosoàti ídájọ̀ìṣàkóso nìní áwọ̀ńìlànà ọ́mọ̀ẹ̀tọ́ ẹ́gbáni tíó awújọ̀jẹ́ àṣìrìwípé Ogboníàwọn pa,[[Ògbóni]] ni wọ́n ṣàmójútó rẹ̀. Ẹgbẹ́ Ògbóni yí ẹ́gbẹ̀ni wọ́n íbìlẹ̀ń káńṣòfin tí owọ́n ṣẹ̀sì átìń mú àwọ̀ńòfin ofíńnaa ṣeṣẹ lórí ẹnikẹ́ni tí ó bá ra 9fin náà. ŃìDada ọ̀dúńilé-iṣẹ́ [[9lọ́pàá]] sílẹ̀ẹ̀ ní àsìkò ọdún 1903,áwọ̀ńní átúkoorílẹ̀-èdè Ọ́lọ̀pà[[Nàìjíríà]] tìláti odeMa gbé ońìòfin Sero agbekálẹ̀lábẹ́ átììjọba peìbílẹ̀ otàbí tìÌpínlẹ̀ fẹ́rẹ̀ni pàrìó awọ̀ńsọ iṣẹ́ ípáàwọn ímùṣẹ̀Ògbóni ìbílẹ̀di tìyẹ̀bù Ogbonìyẹ́bù ńípàsẹ̀tí àwọ̀dúńwọn kò sì ní agbára kan kan láti ṣiṣẹ́ mọ́ nígbà t yóò fi di nkan bí ọdún 1950. <ref name="Ruhollah Ajibola Salako 1999 23">{{Cite book|title=Ota: The Biography of the Foremost Awori Town|publisher=Penink & Co|author=Ruhollah Ajibola Salako|year=1999|page=23}}</ref>
NiGbígbé ọ́dùńìlànà 1903,òfin íṣháfiháń[[owó-orí]] ìlànákalẹ̀ owo-orìlábẹ́ tùńtúńìjọba tìàpapọ̀ Íjọ̀bàni Ápápọ̀ó da yọ̀rìrúgúdù sìàti áwọ̀ńrògbòdìyàn rúdùrúdùsílẹ̀ẹ̀ ńìní Ọ́táìlú Ọ̀tà ní ọdún 1954. Látàrí Nìfàá-kája Oṣútí Kíńńíàwọn ọ́jọ̀ará kẹ́rìńìlú àti ,ìjọba áń kedefà koodúyí owoni ó mú kí ìjọba tún gbé ofin owó-orí túńtùń.mìíràn Ẹ́gbẹ̀jáde Áìyẹ́pejùní átìọjọ́ Ẹ́gbẹ̀Kẹrin Oyáoṣù OwoKejì tí àwọn ẹgbẹ́ Ayépéjú Ẹgbè olówó-orìorí Ọ́táti bẹ́rẹ́ìlú Ọ̀tà sì ṣẹ̀dide ehonuùfẹ̀hónú ferewọn lẹ́sẹ́kẹ̀sẹ́.hàn tako Àwọ̀nìlànà ehonùsísan owó-orí náà. yipádáIfẹ̀hónú dìhàn ońìwánáà di bìiṣu ata awọ̀ńyán eniyáńan íbìńúyàn an, de bi tí bẹ́rẹ̀wọ́n ípinuń ohun-iniba àwọn nkan olówó iyebíye jẹ́ láàrín ìlú. ÁwọnOrúkọ rúdùrúdùtí naa,wọ́n eyítìfún oifẹ̀hónú díhàn mímọ̀tí bíó di ìjà gboro yí ni'' "PońpoPónpó Áiyepejú"Ayépéjú'', nìina ípárìgboro nìyí awọ̀ńni ọ́lọ̀páó Naijiriajẹ́ gbewípé kálẹ̀àwọn ọlọ́pàá ni wọ́n wa gbo dẹ́kun fun. ŃìLẹ́yìn atẹ́lẹ̀rògbòdìyàn áwọ̀ńyí ìdámùni àwọn náà,ìgbìmọ̀ áẹgbẹ́ẹ́ ọ̀ìṣòkan Ọ́bàilẹ̀ TimothyÀwórì Fadinaya kúronì'''Ọba ípìlẹ́ṣeTimothy ÁworìFádìnà''' nílò Unitygẹ́gẹ́ nìbí OṣuỌba Karunní ọjọọjọ́ọ́ ọ̀káńlà,Kọkànlá oṣù Karùn-ún ọ̀dùńọdún 1954. <ref name="Ruhollah Ajibola Salako 1999 23">{{Cite book|title=Ota: The Biography of the Foremost Awori Town|publisher=Penink & Co|author=Ruhollah Ajibola Salako|year=1999|page=23}}</ref>
Ìlú Ọ̀tà bẹ̀rẹ̀ sí ń gbẹ̀rú si látàrí iṣẹ́ takun-takun tí gómìnà tẹ́lẹ̀ ní [[Ìpínlẹ̀ Ògùn]] [[Olóyè Bísí Ọnàbánjọ]] gbé láti jẹ́ kí ìjọba Ìpínlẹ̀ náà ó dòwò po pelu àwọn ẹgbẹ́ onílé iṣẹ́ ńlá ńlá àti kéréje-kéréje ti orílé-èdè [[Nàìjíríà]] wọ ìlú Ọ̀tà wá.. <ref name="Ruhollah Ajibola Salako 1999 15">{{Cite book|title=Ota: The Biography of the Foremost Awori Town|publisher=Penink & Co|author=Ruhollah Ajibola Salako|year=1999|page=15}}</ref>
Ọ́tá bẹ́rẹ̀ sì dágbá sì ílù íle-ìṣẹ̀ tì o jè lonì nìtorí ero ídàgbásoke eto-ọ́rọ̀ átí ípàrọ́rọ̀ nípasẹ̀ Ẹ́gbẹ́ Íṣẹ́lọ̀pọ̀lọ̀pọ̀ tí Nijiria átì Oloye [[Olabisi Onabanjo|Bisi Onabanjo]], gomíná tẹ́lẹ́ tí Ípinlẹ́ Ogúń. Eyí yorí sí yíyáń orukọ̀ oṣíṣẹ́ tí Ọ́ta bì ílù íle-íṣẹ, atì pe íjọba Ípinlẹ́ bẹrẹ sí nì íwúrì fúń awọ̀ń íle-iṣẹ làtí wá nì átí nì áyíká ilu náà. <ref name="Ruhollah Ajibola Salako 1999 15">{{Cite book|title=Ota: The Biography of the Foremost Awori Town|publisher=Penink & Co|author=Ruhollah Ajibola Salako|year=1999|page=15}}</ref>
