|
'''Ṣàngó''' Olukoso, Oko Oya.
Ṣàngó Je Okan lara Awon Orisa ti awon yorùbá n bòbọ̀ wọ́a ni àjànàkú kojákọjá a morí nnkannǹkan fìrí, bí a bá rí erin, káwípe a rí erin ní òròòrọ̀ Ṣàngó jéjẹ́ láàárin àwon òrìsà ileeileẹ Yorùbá. Ṣàngó jéjẹ́ òrìsà takuntakun kan gbòógì láàárín àwon òrìsà tókù ní ilèe Yorùbá. Ó jéjẹ́ orisà tí ìran rèrẹ̀ kún fún ìbèrùìbẹ̀rù. Ìrísí, ìṣe àti ìsọ̀rọ̀ rẹ̀ pàápàá kún fún ìbèrùìbẹ̀rù nígbàtí ó wà laaye nítorípé ènìyàn la gbọ́ pé Ṣàngó jẹ́ télètẹ́lẹ̀ kí ó tó di òrìṣà àrá. Ìtàn sosọ wí pé omoọmọ ÒrányànỌ̀rányàn ni sàngóṣàngó i ṣe àti pé OyaỌya, ÒṣunỌ̀ṣun ati ObàỌbà jẹ́ ìyàwó rẹ̀.
Ìhùwàsí búburú ati dídá wàhalá ati ìkoluraìkọlura pèlúpẹ̀lú ìjayé fàmílétè-kí-n-tutótutọ́ pòpọ̀ lówólọ́wọ́ sàngóṣàngó gégég̣ẹ́gẹ́ bí ObaỌba tó bẹ́ẹ̀ títí ó fi di òtéyímikáọ̀tẹ́yímiká, èyí jásí wí pé tọmọdé tàgbà dìtèdìtẹ̀ mómọ́ oọ. WónWọ́n fi ayé ni í lára. Ó sì fi ìlú ÒyóỌ̀yọ́ sílèsílẹ̀ nígbèyìnnígbẹ̀yìn-gbéyíngbẹ́yín. Ó pokùnso sí ìdí igi àyàn kan lébàlẹ́bà ònàọ̀nà nítòsí ÒyóỌ̀yọ́ nígbàtí OyaỌya: Ìyàwó rẹ̀ kan tókù náà sì di odò.
OgbónỌgbọ́n tí àwonàwọn ènìyàn sàngóṣàngó tókù dá láti fi bá àwonàwọn òtáọ̀tá rèrẹ̀ jà nípa títi iná bolébọlé wonwọn àti béèbéèbẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lolọ ni ó sosọ sàngóṣàngó di òrìṣà tí wọ́n ń bobọ títí dòní tí wónwọ́n sì ńfi enuẹnu wonwọn túúbá wí pé sàngóṣàngó kò so: ObaỌba koso.
ÀWONÀWỌN ORÚKOORÚKỌ TÍ SÀNGÓṢÀNGÓ Ń JÉJẸ́
Oríṣiríṣi orúkoorúkọ ni a mọ sàngóṣàngó sí nínú èyí tí gbogbo wonwọn sì ní ìtumòìtumọ̀ tàbí ìdí kan pàtó ti a fi ńpè wọ́n béèbẹ́ẹ̀. ÀwonÀwọn orúkoorúkọ bíi ìwònyìíìwọ̀nyìí:
1. Olúkòso: Ẹnití a mòmọ̀ mọ́ kòso tàbí obaọba tí ó wolèwọlẹ̀ sí kòso.
2. ArèkújayéArẹ̀kújayé:
3. Àjàlájí:
4. Ayílègbe ÒrunỌ̀run:
5. Olójú Orógbó: nítorípé orógbó ni obì tirètirẹ̀, òun ni ó sì máa ń ṣàfééríṣàfẹ́ẹ́rí nígbà ayé rèrẹ̀. Orógbó náà sì ni a máa ń lo ní ojúboojúbọ sàngóṣàngó títí di òní.
6. Èbìtì-àlàpà-peku-tiyètiyètiyẹ̀tiyẹ̀: Òrìṣà tí ó máa ń fi ìbínú gbígbóná pa ènìyàn ni àpalàyà tàbí àpafòn.
7. Onibon òrunọ̀run: gégégẹ́gẹ́ bí òrìsàòrìṣà ó ń mú kí àrá sán wá láti ojú òrunọ̀run pèlúpẹ̀lú ìrókèkèìrọ́kẹ̀kẹ̀ tó lágbára.
8. Jàkúta: gégégẹ́gẹ́ bí òrìṣà tí ń fi òkúta jà (edùnẹdùn àrá). Irúfẹ́ òkúta kékerékékẹrẹ́ kan tí ó máa sekúpa ènìyàn nípasẹ̀ sàngóṣàngó
9. AbotumoAbọtumọ-bí-owú: Òrìsà léè woléwọlé pa ènìyàn bi eniẹni pé erùẹrù ń lá ni ó wólu irú eniẹni bẹ́ẹ̀.
10. Èbìtì-káwó-pònyìn-soro: Irúfẹ́ Òrìṣà tí ó jẹ́ wí pé ìṣowóìṣọwọ́-sekúpa asebi rẹ̀ máa ńya ènìyàn lénulẹ́nu gidigidi.
11. Alágbára-inú-aféféafẹ́fẹ́: Òrìsà tí ó jéjẹ́ wípé owọ́jàọwọ́jà a rerẹ, máa ńwá láti inú aféféafẹ́fẹ́ tàbí òfurufú ni.
12. Abánjà-májẹ̀bi: òrìṣà tíí jà láì ṣègbè léyìnlẹ́yìn aṣebi tàbí ṣe àṣìmú elòmíràn fún oníṣéoníṣẹ́ ibi.
13. Lánníkú-okoọkọ-oyaọya: Òrìsà tí o ni èrùẹ̀rù iku níkàwóníkàwọ́.
14. ÒkokonkòÒkokoǹkò èbìtìẹ̀bìtì: Òrìsà tí ó le subú lu ènìyàn bii ìgànnán tí ó ti denukọlèdẹnukọlẹ̀.
15. EléèmòEléèmọ̀: Òrìsà tí ó ni èèmòèèmọ̀.
AWON IWE ITOKASIITỌKASI
1. Daramola Olu [1967] AwonAwọn Asa ati Orisa IleIlẹ Yoruba. Lati owoọwọ Olu Daramola ati
jẹjẹ Adebayọ
jeje Adebayo
2. Adeoye C. L. [1985] IgbagboIgbagbọ ati EsinẸsin Yorùbá. Ibadan. Evans Brother. Press
| 