Ogun Àgbáyé Kìíní: Ìyàtọ̀ láàrin àwọn àtúnyẹ̀wò
Content deleted Content added
Muyiwa2020 (ọ̀rọ̀ | àfikún) Motún àwon òrò kan se |
No edit summary Àwọn àlẹ̀mọ́: Àtúnṣe ojú fóónù Àtúnṣe ojú fóónù |
||
Ìlà 16:
|casualties2='''Military dead:'''<br />4,386,000<br />'''Military wounded:'''<br />8,388,000<br />'''Military missing:'''<br />3,629,000<br />'''Total:''' <br />16,403,000 KIA, WIA or MIA [[World War I casualties|...''further details''.]]</small>
}}
'''ÌJÀ OGUN ÀGBAYÉ KÌÍNÍ''' Láti ọjọ́ ti aláyé ti dáyé ni àwọn ìwọ̀ búburú bí i: jàgídíjàgan, wàhálà.
Tí a bá fi ojú sùnùkùn
Ara àwọn nǹkan tí ó sokùn fa ogun àgbáyé àkọ́kọ́ nìyí. Ogun àgbáyé àkọ́kọ́ yìí bẹ̀rẹ̀ láàárin orílẹ̀-èdè méjì kan tí orúkọ wọn ń jẹ́ Austria-
Orílẹ̀-èdè [Belgium] gba òmìnìra ní ọdún 1830, nígbà tí ilẹ̀ [Germany] gba tiwọn ní 1871. Ìjà òmìnìra wá bẹ̀rẹ̀ sí ní ta ọ̀pọ̀lọpọ̀ orílẹ̀-èdè lólogbó, wọ́n bẹ̀rẹ̀ sí jà fún òmìnira. Àwọn orílẹ̀-èdè amúnisìn kọ́kọ́ tako èyí, síbẹ̀síbẹ̀, wọn kò rí nǹkan ṣe si èyí. Gbogbo àwọn tí wọ́n tí wọ́n ti jẹ́ gàba lé lórí bẹ̀rẹ̀ sí jà fún òmìnira. Gbogbo wọn kóra pọ̀. Bí wọ́n ṣe ń ṣe èyí ni ọ̀rọ̀ ẹlẹ́yàmẹ̀yà bẹ̀rẹ̀ sí sẹlẹ̀, àti àwọ́n ìsòro tí ó rọ̀ mọ́ ẹlẹ́yàmẹ̀yà. Àwọn nǹkan wọ̀nyí ló sokùnfà rògbòdìyàn ogun nígbà náà yàtọ̀ sí èyí, wíwá àwọn òyìnbó sí ilẹ̀ aláwò dúdú [Africa] wà lára àwọn nǹkan to sokùnfà ogun àgbáyé kìíní. Owó ló gbé àwọn òyìnbó dé ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú, wọ́n wá ri pé yíò rọrùn fún àwọn láti rí nǹkan àlùmọ́ọ́nì tí wọ́n ń fẹ́ tí àwọn bá mú ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú sìn. Ṣùgbọ́n nígbà tí àwọn òyìnbó wọ̀nyí dé ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú, ìjọ̀ bèrè sí wáyé láàárin wọn lórí orílẹ̀-èdè tí oníkálukú wọn yíò mú sìn. Nígbà tí wọ́n ń pín ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú láàárin ara wọn, bí wọn ṣe pin kò tẹ́ àwọn orílẹ̀-èdè amúnisìn kan lọ́rùn lórí bí wọ́n ṣe pín àwọn orílẹ̀-èdè aláwọ̀ dúdú láàárin ara wọn nígbà náà Àyọrísí gbogbo wàhálà yìí ló sokùnfà ogun àgbáyé àkọ́kọ́. Àwọn orílẹ̀-èdè alágbára wọ̀nyí bẹ̀rẹ̀ sí
Orílẹ̀-èdè [Germany], [Austria-Hungary] ati [Italy] wà ní ẹgbẹ́ kan, nígbà tí orílẹ̀-èdè [Britain], [France] àti [
Austria-Hungary fún ilẹ̀ Serbia ní àwọn nǹkan tó le mu ogun yìí wọlè, ṣùgbọ́n ilẹ̀ Serbia kò tẹ̀lé àwọn nǹkan wọ̀nyí. Látàrí èyí, ilẹ̀ Austria-Hungary kéde ogun lé Serbia lórí ní ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n osù kẹjọ ọdún 1914 [28/8/1914]. Bí ilẹ̀ Austria-Hungary ṣe ṣe èyí tan ni orílẹ̀-èdè Russia náà kéde ogun lé ilẹ̀ Austria-Hungary lórí. Bí ilẹ̀ Russia ṣe ṣe èyí tán ni ilè Germany kìtọ̀ fúnwọ̀n pé tí wọ́n bá danwò, àwọn yíò gbógun tìwọ́n. Nígbà tí ilẹ̀ Austria-Hungary ríbi tí ọ̀rọ̀ yìí ń tọ, wọ́n tẹsẹ̀ dúró fún ìjíròrò pẹ̀lú ilẹ̀ Russia. Ilẹ̀ Germany pàsẹ láti tú àwọn ọmọ ogun tí wọ́n ti kójọ tẹ́lẹ̀ kọ́ fún ogun yìí ká. Ilẹ Russia kọ etí ikún sí àsẹ tí ilẹ̀ Germany lórí àsẹ yìí. Èyí ló mú kí ilẹ̀ Germany kéde ogun lé ilẹ̀ Russia lórí ní ọjọ́ kìíní osù kejọ ọdún 1914 [1/8/1914]. Ní ọjọ́ kejì sí èyí ni ilẹ̀ ni ilẹ̀ France náà kéde ogun lé ilẹ̀ Germany náà lórí. Ní ọjọ́ kẹta ni ilẹ̀ Germany kéde ogun lé ilẹ̀ France lórí padà.
Ìlà 39:
Síbẹ̀síbẹ̀, wàhálà tó sokùnfà ogun àgbáyé àkọ́kọ́ tí àwọn èèyàn rò pé yíò yanju tàbí níyanjú. Wàhálà yìí ló tún sokùnfà ogun àgbáyé kejì àti àwọn ogun tó tún wáyé lẹ́yìn ogun àgbáyé kìíní.
Ní ìparí, ogun kìí ṣe nǹkan tí ó dára. Àwọn àgbà bọ̀ wọ́n ní "ẹni tí ogun ba pa kù ní ń ròyìn ogun". Ogun máa ń fi ọ̀pọ̀lọpọ̀ èmí àti dúkìẹ́ sòfò. Yorùbá tún bọ̀ wọ́n ní "ẹni tí sàngó bá tojú rẹ̀ jà rí kò ní báwọn bú olúkòso". Ẹnì tí Ogun bá jà lójú rẹ̀ rí, kò ní bẹ ọlọ́run kí ogun tún wáyé ní ojú òun. Ọlọ́run kò ní jẹ́ kí á ri ogun.
{{ekunrere}}
|