Folayegbe Akintunde-Ighodalo
Folayegbe Akintunde-Ighodalo (17 December 1923 – 14 February 2005) jẹ́ oṣiṣẹ ìjọba orílè-èdè Nàìjíríà atí ájafitafita. Ó jẹ́ obìnrin ọ́mọ́ Nàìjíríà àkọ́kọ́ tí ó di Akọ̀wé Yírẹ̀ ní Nàìjíríà, ní Ọjọ́ Kẹ́rin 3, Ọdún 1968.[1]
| Folayegbe Akintunde-Ighodalo | |
|---|---|
| Ọjọ́ìbí | Felicia Folayegbe Mosunmola Akintunde Oṣù Kejìlá 17, 1923 Ílú Okeigbo, tí Ìlú Ilé-Ifè atí ibùdó ológun tí Ilé-Ifè, (bayi Ìpínlẹ̀ Òndó, Nàìjíríà |
| Aláìsí | Oṣù kẹ́rìnlá ti kínní, 2005 (ẹni ọdún 82) Ìbàdàn |
| Orúkọ míràn | Mosúnmọ́lá |
| Iléẹ̀kọ́ gíga | |
| Iṣẹ́ | Civil Servant, Economist and Mathematician |
| Employer | gómìnà Western Nigerian |
| Gbajúmọ̀ fún | Obìnrin Àkọ́kọ́ Nàìjíríà Akọ̀wé Yíre |
| Board member of |
|
| Olólùfẹ́ | Chief Jeremiah Aghedo Ighodalo |
| Àwọn ọmọ | 3 |
Ìgbésí áyé
àtúnṣesatunkọ Felicity Akintunde ní wón bí ní Okeigbo ní Ìpínlẹ̀ Òndó ní odún 1923. Àwon ébí rẹ̀ gba ẹsìn ìbílè Yorùbá gbó, àwon kán sí gbá ẹsìn Islam, nígbà tí àwon òbí rẹ̀ jẹ́ Kristiẹni. Nàìjíríà ló kọ́kọ́ kẹ́kọ̀ọ́ rẹ̀ níbi tó tí fẹ́ lọ́ sí yunifásítì kó sì gba ìwé ẹ̀rí. Ó gba ìwé ẹ̀rí ìdánilẹ́kọ̀ọ́ ní ọdún 1943, ó sì ń kọ́ni títí dí ọdún 1948. Wọ́n sì gbà á láyè láti rìnrìn àjò lọ́ sí London fún ọdún kan níbi tí yóò ti ní ìtẹ́lọ́rùn pẹ̀lú ìwé ẹ̀rí, kì í sì í ṣe oyè, láti Ilé Ẹ̀kọ́ Ẹ̀kọ́ tí ó jẹ́ apá kan Yunifásítì náà tí London.[2]
Ní ìlú London, ọ nifẹ́ sí ìṣèlú áwọn ọmọ ilé-ìwé àti pàápàá n6i Ẹgbẹ́ Áwọn ọmọ ilé-ìwé Ìwọ̀-oòrùn Áfíríkà níbití ọ tí dibó fún ìgbákejì obìnrin kéji ní odún 1953. Ní odún kànnà, ọ jẹ́ olùdásílẹ̀ Alàkóso tí Ẹgbẹ́ Áwọn obìnrin Nàìjíríà tí Great Britain. Ipò tùntùn rẹ̀ mú u lọ́ sí áwọn àpéjọ ẹgbẹ́ òṣèlú Ìlú Gẹ̀ẹ́sì níbití ọ tí ṣé áwọn àsopọ tùntùn atí pé ọ pàdé Margaret Ekpo atí Comfort Tanimowo Ogunlesi nígbà tí ti wọ́n ṣabẹwo sí Ìlú Lọndọnu láti ṣé ìrànlọ́wọ́ láti dunadura lórí òfin titun Nàìjíríà. Wọ́n jẹ́ áwọn obìnrín Nàìjíríà méjì nìkan tí ọ ní ipá nínú ìpele pàtàkì yìí tí ṣiṣẹda Nàìjíríà olómìnira. Ọ ṣé ìrànlọ́wọ́ ní pàtàkì nípasẹ ọrẹ́ rẹ̀ pẹlú socialist atí arábìnrin Mary Sutherland.[3]
Ọ kọ́ ọrúkọ́ rẹ̀ àkọkọ́ tí Felicia ọ sí gba ọrúkọ́ kéji rẹ̀, ọrúkò Yorùbá Folayegbe atí Fola tí ọ dínkù. Ọ kọ́ ẹ́kọ́ rẹ̀ sílẹ atí àdéhùn rẹ̀ pẹlú ẹgbẹ́ ìgbéwò rẹ̀ ọ sí gba iṣẹ́ pẹlú ọfiisi ifiweranṣẹ. Pẹlú owo-iṣẹ rẹ̀, ọ ní ànfàní láti ṣé ìnáwó áwọn ẹ́kọ́ tìrẹ. Ní Oṣù Kàrún ọdún 1954, ọ gba ifẹ-inu rẹ̀ ti alefa kán, ní eto-ọrọ aje. Ó gbéyàwó, ó sì bí ọmọ àkọ́bí rẹ̀ lákòókò yẹn, wọ́n sì gbà á láti máa ṣèrànwọ́ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ti Àríwá Nàìjíríà.[2] Ọ rí ìjà díẹ pẹlú áwọn alàkóso Ìlú Gẹ̀ẹ́sì ní iṣẹ́ ìlú ṣùgbọ́n ọ ṣiṣẹ́ ní nọ́mbà áwọn ilé-iṣẹ́ ìjọba.[3]
Ní odún 1968, ọ jẹ́ obìnrín Nàìjíríà àkọkọ́ tí o jẹ́ akọ̀wé titilai nínú iṣẹ́ ìlú Nàìjíríà. Ó jẹ́ akíkanjú nínú ọ̀pọ̀ ẹgbẹ́ àwọn obìnrín bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé iṣẹ́ rẹ̀ nínú òṣìṣẹ́ ìjọba kò jẹ́ kí ó mú ipò iwájú títí di ìgbà tí ó ti fẹ̀yìntì. Lẹhìn tí o fẹhinti o ṣiṣẹ díẹ síi atí pé ọ tún bẹ̀rẹ ọkọ adiẹ́ kán tí o yípadà sí ìṣòwò pàtàkì kán. Arábìnrin náà jẹ́ olùdarí tí Nigeria Airways atí áwọn ilé-iṣẹ́ mìíràn atí pé ọ wá lórí ìgbimọ ìwádìí lórí ìwa-ipa ọmọ ilé-ìwé.[2]
Ní 2001, LaRay Denzer kọwe ìgbésí áyé rẹ̀, Folayegbe M. Akintunde-Ighodalo: ìgbésí áyé gbogbo ènìyàn .[4] Akintunde-Ighodalo kú ní odún 2005, ní ẹni ọdún 82.[5]
Áwọn ìtókásí
àtúnṣe- ↑ "Who Was Folayegbe Akintunde-Ighodalo?". The Republic. 20 January 2022.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Professor Henry Louis Gates Jr.; Professor Emmanuel Akyeampong; Mr. Steven J. Niven (2 February 2012) (in en). Dictionary of African Biography. OUP USA. pp. 144–145. ISBN 978-0-19-538207-5. https://books.google.com/books?id=39JMAgAAQBAJ&pg=PA301.
- ↑ 3.0 3.1 Marc Matera (21 March 2015) (in en). Black London: The Imperial Metropolis and Decolonization in the Twentieth Century. University of California Press. pp. 117–118. ISBN 978-0-520-95990-3. https://books.google.com/books?id=7d3qBgAAQBAJ&pg=PA117.
- ↑ LaRay Denzer (2001) (in en). Folayegbe M. Akintunde-Ighodalo: a public life. Sam Bookman Publishers. ISBN 9789780480127. https://books.google.com/books?id=Hn10AAAAMAAJ.
- ↑ Babasola, Sina (14 February 2005). "Nigeria: Africa's First Female Perm Sec Dies At 82". Vanguard (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 6 January 2017 – via AllAfrica.