Odo Sokoto

Odo Sokoto, (eyiti a mo si Gulbi 'n Kebbi tele), je odo kan ni ariwa-iwoorun Naijiria ati odo odo Niger . Orisun odo naa wa nitosi Funtua ni guusu ti Ipinle Katsina, bii 275 kilometres (171 mi) ni ila taara lati Sokoto . O nṣàn ariwa-iwọ-oorun ti o kọja af %Gusau ni Ipinle Zamfara, nibiti Omi-omi Gusau ṣe agbekalẹ omi ti o pese omi fun ilu naa. Siwaju si isalẹ odo naa wọ Ipinle Sokoto nibiti o ti kọja nipasẹ Sokoto ti o si darapọ mọ odo Rima, lẹhinna o yipada si gusu ti o nṣan nipasẹ Birnin Kebbi ni Ipinle Kebbi . O fẹrẹ to 120 kilometres (75 mi) guusu ti Birnin Kebbi, o de ibi ipade rẹ pẹlu Odò Niger .

Awọn pẹtẹlẹ ti o wa ni ayika odo ni a gbin pupọ ati pe odo ti a lo gẹgẹbi orisun omi. Odo jẹ tun ẹya pataki ọna ti gbigbe. Dam Bakolori, bii 100 kilometres (62 mi) upstream from Sokoto, is a major reservoir on the Sokoto River . O ti ni ipa pataki lori ogbin ni isalẹ iṣan omi.

Idoti

Awọn kemikali majele ati awọn aṣoju ti ibi ti o wa ninu omi inu ile ju ohun ti o wa ninu omi deede ni a tọka si bi “idoti omi” ati pe o le jẹ eewu si agbegbe ati/tabi ilera eniyan. Awọn kẹmika ti a ti ṣafikun si awọn ara omi nitori abajade awọn iṣẹ eniyan miiran ni a tun le ka bii iru idoti omi. Laibikita bawo ni ipalara ti wọn le ṣe si agbegbe ati ilera eniyan, iye eyikeyi ti awọn nkan majele ti sọ omi di alaimọ.

Awọn aaye ti o dara fun ibi ipamọ omi ni Basin Sokoto

Ninu atunyẹwo yii, awọn ibi ti o tọ fun agbegbe awọn ẹya ifipamọ omi ni a fihan ninu ọpọn Sokoto-Rima nipa didapọ mọ awọn oniyipada mẹjọ ti a ro pe o ṣe pataki ni idanwo pipe fun awọn ẹya agbara omi . Awọn eroja ti a gbero ni lilo ilẹ / ideri, ile, ilẹ-aye, slant, sisanra egbin, sisanra ti ila, ijinna si oju-iwe ati ojoriro . Awọn eroja ti a ṣe afihan pẹlu kilasi kọọkan ti a pin iyi ika ni wiwo awọn iriri lati awọn idanwo ti o kọja ati alaye lori agbegbe atunyẹwo. Awọn eroja ti wa ni ipoidojuko nipasẹ iwadii agbekọja iwuwo ni lilo awọn ẹru oniyipada ti a forukọsilẹ lati Ibaṣepọ Aṣẹ Ilana. Abajade ti iwadii oye fihan pe 3% (131.89 km2) agbegbe ti Sokoto-Rima ni a wo bi o ṣe yẹ, 9% (486.19 km2) ti agbegbe abọ naa jẹ deede deede, 11% (596.05 km2) ti agbegbe ekan naa. ni iduroṣinṣin kekere fun gbigbe awọn ẹya agbara omi lakoko ti 77% (3967.62 km2) ti ekan naa ko yẹ. Ijọpọ siwaju ti Layer ti o yẹ, agbari seepage, aworan atọka apakan-agbelebu ti a ṣe lati awoṣe iga ti kọnputa ati ti o wa ni Atokun Airotẹlẹ (TIN) pinnu ipinnu awọn agbegbe mẹfa ti a nireti fun eyiti awọn aala, fun apẹẹrẹ, dide ipilẹ, iga iṣan jade, agbegbe dada, opin ifipamọ ati ikun omi ìyí won isiro.

Apẹẹrẹ iyipada ti ojoriro ti o dide ni gbogbo agbaye fihan pe iyipada ayika jẹ otitọ ni bayi (Dore, 2005). Imurugbo ti o gbooro fa fifalẹ giga, nitorinaa gbigbe dada diẹ sii, eyiti o kọ igba ati ipa ti akoko gbigbẹ (Kevin, 2005). Iwọn idaduro omi ti afẹfẹ lonakona n pọ si nipasẹ aijọju 7% fun imorusi 1 °C, eyiti o fa eefin omi ti o gbooro ni agbegbe, ati pe eyi yoo fun ipa ti o dara julọ lori ojoriro. Eyikeyi ipo aibanujẹ ti afẹfẹ, paapaa bi o ti ni ipa lori dada agbaye, ti a pese nipasẹ ọririn ti o gbooro sii, gbejade awọn iṣẹlẹ ojoriro pupọ diẹ sii eyiti o jẹ iṣẹlẹ deede lọwọlọwọ, paapaa ni awọn agbegbe nibiti gbogbo ojoriro ti n dinku. Eyi ti yori si alekun eewu iṣan omi . Apẹrẹ ojoriro iyipada yii ti wa ni awọn agbegbe lọpọlọpọ, pẹlu gbigbẹ ti o gbooro ni awọn agbegbe gbigbẹ (nipasẹ ati nla ni gbogbo awọn agbegbe subtropics) ati awọn agbegbe tutu di tutu, ni pataki ni aarin si awọn iwọn giga (Kevin, 2005).

Ni orilẹ-ede Naijiria, iyipada ayika n ni iṣan omi lẹsẹkẹsẹ ati awọn ipa iyipo lori awọn ohun-ini omi. Iwọnyi ṣafikun lọkọọkan gbigbẹ, imukuro aginju ti awọn ara omi ati iṣan omi didan ni apa ariwa ti orilẹ-ede naa, lakoko ti apa gusu ti n ṣe ọran ti awọn isunmọ ipele okun, idalọwọduro omi iyọ, ala-ilẹ ti o rẹwẹsi nbọ nipa didara omi lailoriire ni dada ati awọn subsurface (Akujieze et al., 2003, Bello, 1998, Danladi et al., 2017). Awọn ipa oju-ọjọ ti o ni ilọsiwaju ti ni pato ni ipa lori awọn agbegbe ati awọn nẹtiwọọki, lilọ lati awọn ipa awujọ ati inawo lori ailera ounjẹ ati awọn italaya alafia, ẹri eyiti o le tọpinpin ni Ariwa Naijiria (Urama ati Ozor, 2010).

Agbègbè Sudano – Sahelian ti Nàìjíríà ní ìtàn tí ó tẹpẹlẹmọ́ ti gbígbòòrò síi tí ó sì ti ní ìpìlẹ̀ ìgbà ẹ̀ẹ̀rùn tí ó gbòòrò síi tí àtúnṣe àyíká (James, 1973, Mortimore, 1973, Ola-Adams and Okali, 2006, Olofin, 1985). Ipo ni agbegbe Sudano-Sahelian ti Nigeria ni ti ilọsiwaju deede ti aginju Sahara ati imugboroja asale ti n mu ki ibú nla ti fẹlẹ ti o dara tẹlẹ ati ilẹ ti o le gbin di ailagbara ati asan (Ajaero et al., 2015). Awọn iṣẹlẹ ti akoko gbigbẹ ni ariwa orilẹ-ede Naijiria ni a ti sọ ni ipilẹ si ibanujẹ ti jijo ti o nru iji rọ lati Okun Atlantic lati wọ agbegbe naa daradara. Aginju lori ekeji, ti ni asopọ si ọpọlọpọ awọn oniyipada eyiti o ṣafikun ipo ti jijẹ ti ile, idamu ti ilana igbe aye ti o waye nipasẹ lilo ilẹ lailoriire, eweko, ilẹ-aye, awọn ipa oju-ọjọ adayeba, ati imugboroja ailopin ti n wa lẹhin ti a ṣe lori awọn ohun-ini ilẹ wiwọle fún àwọn ohun kòṣeémánìí àgbẹ̀ láti tẹ́ àìní oúnjẹ tí ó ń dàgbà lọ́rùn (Oladipo, 1993).

Nkan Ariwa iwọ-oorun ti orilẹ-ede Naijiria ti rii itẹsiwaju iyalẹnu, idagbasoke ati awọn adaṣe adaṣe bii awọn ẹya, awọn idagbasoke opopona, didgbin, ati ipagborun lẹgbẹẹ awọn adaṣe anthropogenic miiran ti o ni ibatan pẹlu imugboroja nla ni olugbe. Eyi ti mu anfani ti o gbooro sii fun omi fun igberiko, igbalode ati awọn iwulo ilu. Aipe omi to peye lati pese ounjẹ fun awọn iwulo wọnyi ni gbogbogbo n jẹ ki aito omi idanwo ni pataki ni akoko gbigbẹ. Airaye omi fun ilo ati idi igberiko ni igbagbogbo ja si isele ati itankale awọn aisan ati aini ounje, fun apẹẹrẹ, ifun alaimuṣinṣin ati kọlura ti nfa itelorun ara ẹni ibajẹ ni agbegbe naa.

Gbigbawọle si ipese omi ailewu inu ọpọn Sokoto-Rima ni ipa iyalẹnu lori alafia, ṣiṣe owo ati itẹlọrun ara ẹni ti awọn ẹni kọọkan. Idojukọ iwulo yii ni ọran pataki ti o dojukọ agbegbe agbegbe. Diẹ sii ju 70% awọn idile ni agbegbe ko sunmọ ipese omi ti o ni idagbasoke siwaju sii (Salih ati Al-Tarif, 2012). Wọn dale lori orisun ọfẹ, fun apẹẹrẹ, jijo, awọn ṣiṣan ti o duro, awọn adagun ati awọn kanga ti ko ni aabo, eyiti o jẹ ki wọn ni aabo lodi si awọn aarun ti omi bi iba typhoid, kọlera ati ifun alaimuṣinṣin. Pẹlu iwọn nla ti awọn eniyan ti o kopa ninu ogbin, pinpin jẹ diẹ diẹ ati pe wọn tuka lori agbegbe nla, ti n jẹ ki ipese omi ti o wa ni pipe jẹ wahala (Ishaku et al., 2011). Awọn ibeere nipasẹ aṣẹ ti gbogbo eniyan lati dinku idanwo aito omi pẹlu iṣeto ti awọn kanga ati awọn iho . Laanu, iwadii fun omi inu ile jẹ nira pupọ ni ayika ibi. Ilẹ-ilẹ ti o ni inira ati iranlọwọ giga ni ipenija hydrogeological pataki kan ti n mu iyara giga ti ibanujẹ daradara, lakoko ti diẹ ninu awọn kanga ti o wulo ko mu omi tabi omi diẹ lakoko akoko gbigbẹ eyiti kii yoo gbe gbogbo eniyan duro, ti nfa pajawiri omi ati awọn aipe (Akujieze et al). ., 2003). Ayika lọwọlọwọ n ṣatunṣe ogbin ati fun awọn idile ni agbara ni pataki awọn obinrin ati awọn ọmọde lati nawo agbara diẹ sii ni lilọ kiri ni awọn ijinna to gun ni akoko gbigbẹ lati jog omi fun awọn idi ile. Ailagbara ti idite ipese omi ipasẹ ni itẹlọrun iwulo nyara nilo ero ti awọn yiyan ẹda pẹlu awọn anfani gbigbe kukuru ati gigun. O jẹ agbedemeji lati ṣe iwadii awọn iṣeeṣe ti ṣiṣatunṣe lọwọlọwọ ati faagun awọn iwuri ni. Ikore omi ni lilo awọn ẹya agbara n ṣalaye ọkan ninu awọn eto ti o wapọ ni kiakia, bi awọn ibi ipamọ iwọnwọn ti o lopin ni a ti rii lati gbe awọn apakan to ṣe pataki ni ibamu si iyipada ayika, lakoko ti o pọ si isanwo idile ni ojoriro ni iha isale asale Sahara (Cofie ati Amede, 2015).

Agbegbe atunyẹwo fun iwadi yii ni ọpọn ṣiṣan Sokoto-Rima (Fig. 1) pẹlu gbogbo agbegbe ti 126,174 km2. O bo awọn ipinlẹ mẹrin ni iha iwọ-oorun ariwa Naijiria ati lẹhin naa o wa ni agbegbe ologbele-pipa tabi agbegbe Sudano-Sahelian eyiti o jẹ fun IPCC (2007) ti ko ni iranlọwọ pupọ si iyipada ayika. Ekun naa ni ipilẹ bo pẹlu ilẹ igi ina, Meadow, ati awọn igi idilọwọ. Ayika naa jẹ idiwọ pupọju nipasẹ awọn ọpọ eniyan afẹfẹ meji eyiti o pinnu awọn akoko meji ti o bori, eyiti o jẹ akoko gbigbẹ ati akoko tutu . Awọn ọpọ eniyan afẹfẹ jẹ Tropical Oceanic ati Tropical Mainland, fifun lati Atlantic ati aginju Sahara lọtọ. Ekun naa ba pade akoko gbigbẹ idaduro nigbagbogbo ti o rẹwẹsi nipasẹ awọn iyipo harmattan eruku lati Oṣu Kẹwa si Oṣu Kẹrin. Awọn ifiyesi aidaniloju ounje ti o dara julọ wa ni iha ariwa ariwa Naijiria eyiti o ṣafikun ọpọn ṣiṣan Sokoto-Rima. Gẹgẹbi Ile-iṣẹ AMẸRIKA fun Yipada Awọn iṣẹlẹ Kariaye (USIAD) (2012), agbegbe wa laarin awọn agbegbe ti a npè ni “titari” labẹ awọn ipo aabo ounje ti a ṣe ayẹwo ni ọdun 2012 ati pe yoo ni awọn imudara pataki laipẹ ju nigbamii. Ọririn ibatan jẹ kekere (40%) fun apakan pataki ti ọdun ayafi fun akoko tutu nigbati o ba lọ si deede ti 80%. Idalare ipilẹ yii lẹhin roro ati awọn ipo oju ojo gbigbẹ ti o ni iriri ni agbegbe ariwa, eyiti o wa ni iyatọ didasilẹ si gbigbo ati awọn ipo oju ojo tutu ti o ni iriri ni awọn ege gusu ti Nigeria (Kowal ati Knabe, 1972). Ekun atunyẹwo de laarin awọn aaye 10°N ati 14° N ati awọn ọna gigun 3°E ati 9°E. Ilana egbin jẹ rẹwẹsi nipasẹ ilana Waterway Rima pẹlu awọn ifunni pataki bi Gawon, Zamfara ati Gubinka . Awọn olufunni wọnyi n lọ soke ni agbegbe Storm cellar Complex ti Ipinle Sokoto ti wọn si lọ si iwọ-oorun lati darapọ mọ Okun Rima. Bibẹẹkọ, ni apa gusu ti ekan naa, awọn ṣiṣan omiran ti ko ṣe pataki miiran wa, fun apẹẹrẹ, Danzaki, Pop ati Kasanu, gbogbo eyiti ṣiṣan lati darapọ mọ Waterway Rima (Ojo, 2014). Sokoto Rima ekan le ti wa ni lẹsẹsẹ si meta morphological sipo, bi. awọn oke-ilẹ ti o bori nipasẹ ya awọn apata translucent pẹlu awọn sakani ite ati awọn dide ti ile (inselbergs) ti n ṣẹlẹ ni guusu ati guusu ila-oorun, awọn aaye ti n ṣẹlẹ ni ariwa ati idojukọ, ati ira odo ti Niger ati awọn afonifoji Rima kekere ti n ṣẹlẹ ni iwọ-oorun (Swindell). Ọdun 1986).

Horticulture nipasẹ eto omi ti wa ni didan ni gbooro ati awọn irugbin ti o ni idagbasoke pẹlu awọn oka, owu, epa, ikore isu ati ọpá suga. Omi ṣe pataki si oju-ọna ti horticultural itọju ni iru agbegbe yii, bi o ti ni taara taara awọn apakan diẹ ti atilẹyin, fun apẹẹrẹ, owo, alafia, awọn iwoye ati awọn iwoye awujọ (WWAP, 2015). Ifẹ ti o pọ si ni ounjẹ nilo ipaniyan ati okun ti ilowo ti awọn eto agribusiness, eyiti o ṣe pataki ni iraye si omi. Apejọ omi ati awọn apẹrẹ ikojọpọ, fun apẹẹrẹ, awọn adagun, awọn idido ati awọn ipese kekere le funni ni ipin kan ti omi ti a nireti lati wakọ ọgba-ọgbin ti o le ṣakoso ni ọpọn Sokoto-Rima. Pẹlupẹlu, awọn aṣa wọnyi le ṣee lo lati ṣe iyọkuro iṣẹlẹ ti awọn iṣan omi didan (Saher et al., 2013) ti o ni ibatan pẹlu ojoriro kukuru sibẹsibẹ iwọnju eyiti aami-iṣowo ninu ọpọn Sokoto-Rima nipa ṣiṣakoso iye omi ti nṣan ni isalẹ lẹhin jijo nla (Ola- Adams ati Okali, 2006), ati ni iru afikun omi inu ile tun-agbara nitori itọju omi fun awọn akoko pipẹ.

Gbogbogbo Hydroology of Sokoto Basin

ni beliti isale Saharan Sudan ti iwọ-oorun Afirika ni agbegbe agbegbe ti iru eweko Savannah. Ojoriro, aropin ni ayika 30 inches (760 mm) lododun ni apakan pataki ti ekan naa, ṣẹlẹ ni pataki ni akoko tutu ti o duro lati May si Oṣu Kẹwa. Akoko gbigbẹ idaduro ti o de lati Oṣu Kẹwa si Oṣu Kẹrin jẹ rẹwẹsi nipasẹ awọn iyipo harmattan eruku lati ila-oorun oke. Oṣu Kẹrin ati Oṣu Karun jẹ awọn oṣu didan julọ, nigbati awọn iwọn otutu ni gbogbo igba de ọdọ 105 °F (40.6 °C) . Ṣiṣan ni ṣiṣan ti ọpọn Sokoto jẹ fun apakan pupọ julọ lori ilẹ spillover. O kan ni tọkọtaya kan ti Kompasi, mu itoju ti nipasẹ ilẹ-omi Tu lati sedimentary apata, ni o wa ṣiṣan fífaradà. Ninu ọpọn ṣiṣan Zamfara, itusilẹ omi ilẹ ṣe alabapin o kan bii 1 inch (2.5 cm) ti deede 3.33 inches (8.5 cm) ti nrako ti kikun kikun ọdun. Nitosi Sokoto, ṣiṣan Rima ṣiṣan ni gbogbo ọdun ni atilẹyin nipasẹ itusilẹ orisun omi lati inu omi ilẹ ti o gbin ni okuta alamọda ti Eto Kalambaina. Lori dida apata translucent nibiti ọpọlọpọ awọn ṣiṣan ti n dide, gbogbo ṣiṣan jade lọdọọdun le kọja 5 inches (12.7 cm), pupọ diẹ ninu eyiti o jẹ itusilẹ omi ilẹ. Awọn apata sedimentary ti ekan naa wa ni ọjọ ori lati Cretaceous si Tertiary ati pe a ṣe fun apakan pupọ julọ lati inu iyanrin interbedded, ẹrẹ, ati diẹ ninu awọn limestone; awọn ibusun fi inu tutu si ọna ariwa-oorun. Alluvium ti Quaternary ori labẹ awọn ira ti Stream Sokoto (eyi ti Sokoto) ati awọn oniwe-akọkọ feeders. Awọn okuta wọnyi ni awọn orisun omi artesian mẹta ti o ṣe pataki, laibikita awọn omi ilẹ ti ko ni aabo ti agbegbe ni gbogbo awọn agbegbe ori ita, ati ara omi ti o gbin ni ita ti Idagbasoke Kalambaina. Awọn orisun omi Artesian ṣẹlẹ ni pataki ni Eto Gundumi, Ipejọ Rima, ati Idagbasoke Gwandu ati pe o ya sọtọ si ara wọn nipasẹ awọn ibusun pẹtẹpẹtẹ ni isalẹ diẹ ninu apakan ti Apejọ Rima ati Eto Dange. Ni ijade, ilẹ ti o wa ninu Eto Dange tun ṣe atilẹyin omi gbigbo ti Idagbasoke Kalambaina. Idagbasoke Gundumi, ti o gbe sori eka cellar ti iji, jẹ lati inu ilẹ ti o ni iyatọ, iyanrin, ati apata .