Stephen Oluwole Awokoya
Stephen Oluwole Awokoya 
Gbo jẹ mínísítà fún étó ẹkọ tẹlẹ ní Western Region ní Nàìjíríà. Ọ jẹ́ ọ̀kan lára àwọn olùdarí ayàwòrán ètò ìlànà orílẹ̀-èdè kan láti gbé ẹ̀kọ́ ilé ẹ̀kọ́ lárugẹ ní Nàìjíríà ní àwọn ọdún 1950.[1] Ọ ní ìyìn fún ìdásílẹ̀ étó-ẹkọ alakọbẹrẹ gbogbo àgbáyé ní Western Region.
| Stephen Oluwole Awokoya | |
|---|---|
| Ọjọ́ìbí | July 1913 Oyo |
| Aláìsí | 1985 |
| Ọmọ orílẹ̀-èdè | Nigerian |
| Ẹ̀kọ́ | Yunifásítì ìlú Londonu |
| Iléẹ̀kọ́ gíga | Yaba College |
| Iṣẹ́ | Olùkọ́ |
Ìgbésí ayé ibẹrẹ
àtúnṣeAwokoya lọ́ sí Yaba College of Higher Education gẹ́gẹ́bí ọkàn nínú àwọn ìpele àkọkọ́ tí àwọn ọmọ ilé-ìwé tí ilé-ìwé náà. Lẹhin ìparí ẹkọ rẹ̀ ní Yaba, o yan ìṣẹ kán ní ìkọ́ni. Ọlukọni ní St Andrews College, Ọyọ atí tún ní Abeokuta Grammar School. Lẹ́yìn tí Ogun Àgbáyé Ẹlẹ́ẹ̀kejì parí, ó di aṣáájú-ọ̀nà aṣáájú-ọ̀nà ní Kọ́lẹ́jì Molusi, Ìjẹ̀bú-Igbó. Kọlẹji náà jẹ iṣẹ́ àkànṣe tí agbègbè tí a fọwọ́sí ṣùgbọ́n ọ ní àtakò láàrin àwọn òṣìṣẹ́ nínú ìgbìmọ̀ étó-ẹkọ. Sùgbón sá, àwọn aráàlú kò ará wọn káàkiri tí wọn sí silé-íwe náà lọdun 1949. Lèyìn tí Awokoya kúrò láti darapọ̀ mọ́ Àpéjọ Oòrùn, wọn yan ọgá àgbà tùntùn Tai Solarin látí darí ilé-íwe náà.[2] Láàrin, ọ lọ́ sí Great Britain o sí gbá BSc ní University of London. Làkọkó tí o wá ní Ìlú Lọndọnu, ọ ní ìtara pẹlú àwọn ọmọ ilé-ìwé Áfíríkà tí o ríi étó-ẹkọ atí ìfẹ orilẹ-ède bí àwọn ìmọràn tí o ṣókí.
Ìṣèlú
àtúnṣeNí àkókò ìjọ̀ba amunisin, àtúnṣe isofín nípasẹ Gómìnà Sir John Macpherson, ṣí awọn ọna tí ọ síi fún ìjọba àbínibí ní odún 1951. Awokoya darapọ̀ mọ́ ìṣèlú atí ní 1952, ọ dí mínísítà tí étó-ẹkọ. Ní Oṣù Kéjé odún 1952, ipò rẹ́ lórí étó-ẹkọ dí gbangba nígbàtí ọ ṣé àfihàn ìwé fúnfún kán fún ọfẹ atí ọranyan étó-ẹkọ akọbẹrẹ gbogbo àgbáyé, ijabọ náà ní pàtàkì púpò, sí àwọn láini tí àwọn ìlérí ìdìbò tí Action Group. Loni àwọn ìbéèrè tún wá nípa ipá rẹ́ ní kíkọ ètò ìmúlò náà.[3] Biotilẹjẹpe, ipá pàtàkì rẹ́ bí ọkàn nínú àwọn olupilẹṣẹ mẹ́rin tí àwọn ẹtọ ìmúlò étó-ẹkọ kọ ní àríyànjiyàn. Àwọn ẹtọ pé o jẹ ayàwòrán aṣáájú tí yọrí sí díẹ̀ nínú àwọn àríyànjiyàn tí n fihàn bibẹ́ẹ́kọ.
Okeerẹ ẹkọ
àtúnṣeỌna tí Awokoya atí Action Group tí okeerẹ sí étó-ẹkọ, pàápàá iṣafihan àwọn ibi-afẹde àbínibí, kìí ṣẹ àkọkọ ní Áfíríkà amunisin. Orílè-èdè Ghánà, tí a npè ní Gold Coast nigbanà, ní ẹ̀ṣẹ kán ní ìdàgbàsókè idojukọ tí ará ìlú, pàtàkì tí àwọn ìlànà ẹkọ Awokoya.[4] Ọnà tí Awokoya sí étó-ẹkọ ní láti jẹ itọsẹ kéré sí ní igbekale atí ọnà tí ìtànkálẹ̀ ìmọ ṣùgbọ́n ọ yẹ kí o ṣàfihàn àwọn ọnà àbínibí díẹ̀ síi atí ìmọràn bẹ. Ìlànà Awokoya ní láti jẹ kí étó-ẹkọ jẹ ipasẹ̀ pàtàkì fún iṣelọpọ àwọn ọjà agbègbè, ìdàgbàsókè atí gbígbà sí imọ-jinlẹ́ atí imọ-ẹrọ odẹ òní atí ìgbéga tí ọkàn atí ìrètí ọkàn àwọn ọmọ Áfríkà. Ìwọn pàtàkì tí étó ìmúlò náà tún jẹ láti gbejade àwọn ọmọ ilé-ìwé gíga tí o lẹ ṣàkóso àwọn oríṣiríṣi agbègbè, agbègbè atí àwọn ẹyà ìṣàkóso àárín atí àwọn ẹyà.
Púpọ̀ jùlọ àwọn étó ìmúlò étó-ẹkọ tí àkókó náà yọrí sí ilọpo méjì tí àwọn atọ́ka pàtàkì pẹlú àwọn ìpín ìṣúná sí étó-ẹkọ. Ìforúkọsílẹ ilé-ìwé alakọbẹrẹ, nọ́mbà áwọn olùkọ́ atí àwọn ilé-ìwé alakọbẹrẹ ṣe àfihàn ìdàgbàsókè pàtàkì.[5]
lẹhìn àwọn iṣẹ́ iranṣẹ rẹ́
àtúnṣeỌ fí ipò rẹ́ sílẹ̀ gẹ́gẹ́bí mínísítà lẹhìn àríyànjiyàn pẹlú Ọbáfẹ́mi Awólọ́wọ̀ nípa ọwọ étó-ẹkọ; Awokoya fé UPE ọfẹ nígbà tí Awolowo n seyemeji. Pàápàá àwọn ọkùnrin méjèèjì n já fún ìdánimọ̀ bí àwọn ìpilẹ̀ṣẹ̀ tí étó-ẹkọ alakọbẹrẹ àgbáyé.[6] Ọ dá ẹgbẹ rẹ́ sílẹ, Nigerian People's Party, sùgbón àwọn aráàlú kò gba wọn dáadáa.
Àwọn ìtókásí
àtúnṣe- ↑ Milton Krieger, 'Education and Development in Western Nigeria: The Legacy of S. O. Awokoya, 1952-1955', The International Journal of African Historical Studies > Vol. 20, No. 4 (1987)
- ↑ A. Ade. Adeyinka, Local Community Efforts in the Development of Secondary Grammar School Education in the Western State of Nigeria, 1925-1955, The Journal of Negro Education. Vol. 45, No. 3 (Summer, 1976)
- ↑ Krieger (1987)p 5
- ↑ Krieger (1987)p 1
- ↑ James Turner, 'Universal Education and Nation-Building in Africa', Journal of Black Studies > Vol. 2, No. 1 (Sep., 1971), pp. 8-11
- ↑ Krieger (1987)p 10