Ìpínlẹ̀ Edo
| Ìpínlẹ̀ Edo State nickname: Heart Beat of Nigeria | ||
| Location | ||
|---|---|---|
| ||
| Statistics | ||
| Governor (List) |
Adams Oshiomhole (AC) | |
| Date Created | 27 August 1991 | |
| Capital | Benin City | |
| Area | 17,802 km² Ranked 22nd | |
| Population 1991 Census 2005 estimate |
Ranked 27th 2,159,848 3,497,502 | |
| ISO 3166-2 | NG-ED | |
Ìpínlẹ̀ Edo jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ìpínlẹ̀ mẹ́rìndínlógójì ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, tí ó wà ní agbègbè ẹkù gúúsù ti orílẹ̀ èdè náà.[1] Gẹ́gẹ́ bí àbájáde ètò-ìkànìyàn lórílẹ̀ èdè ti ọdún 2006, ìpínlẹ̀ náà jẹ́ ìpínlẹ̀ ẹlẹ́ẹ̀kẹrìndínlọ́gbọ̀n ní iye pẹ̀lú ènìyàn tí ó tó mílíọ́nnù mẹ́ta-àbọ̀-dínní-díẹ̀ ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà.[2] Ìpínlẹ̀ Edo jẹ́ ìpínlẹ̀ ẹlẹ́ẹ̀kejìlélógún tí ó gbòòrò jùlọ ní ààyè tàbí agbègbè gẹ́gẹ́ bí títóbi ilẹ̀ ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà.[3] Olu-ilu ìpínlẹ̀ náà àti ìlú rè, ni Ìlu Benin, tí ó jẹ́ ìlú ẹlẹ́ẹ̀kẹ́rin tí ó tóbi jùlọ ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, tí ó sì jẹ́ ibùdó ilé-iṣẹ́ tí ń ṣe rọ́bà orílẹ̀ èdèy.[4][5] Wọ́n dáa sílẹ̀ ní ọdún 1991 látara Ìpínlẹ̀ Bendel tẹ́lẹ̀rí, wọ́n sì tún mọ̀ọ́ sí ìró ọkàn orílẹ̀ èdè.[6] Ìpínlẹ̀ Edo pín ààlà pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Kogi sí àríwá-ìlà-oòrùn, pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Anambra sí ìlà-oòrùn, pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Delta sí gúúsù-ìlà-oòrùn àti gúúsù-gúúsù àti pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Ondo sí ìwọ̀-oòrùn.[7]
Àwọn ààlà òde-òní ti Ìpínlẹ̀ Edo yí àwọn agbègbè tí wọ́n jẹ́ agbègbè oríṣiríṣi ìjọba àti ìjọba tí wọ́n dásílẹ̀ ní ọgọ́rùn ọdún mọ́kànlá AD sẹyìn ká, ìyẹn Ìjọba Benin.[8] Ìlú àtijọ́ ti Edo, agbègbè ti ìlu Benin òde-òní, jẹ́ ilé sí díẹ̀ nínú àwọn iṣẹ́-orílẹ̀ tí ó tóbi jùlọ ní àgbáyé.[9] Ní ọdún 1897, ìjọba aláwọ̀-funfun ṣe ìrìn-àjò ìjìyà ti agbègbè kan, tí ó pa púpọ̀ nínú àwọn ìlú Edo àtijọ́ run àti ṣíṣàfikún agbègbè náà sínú ohun tí yóò di gúúsù Nàìjíríà lábẹ́ àbò ìjọba aláwọ̀-funfun.[10][11]
Ìpínlẹ̀ Edo jẹ́ ìpínlẹ̀ tí ó kúnfún àwọn oríṣiríṣi àwọn olùgbé tí ó gbilẹ̀ jẹ́ àwọn ará Edoid, pẹ̀lú àwọn ará Edo (or Bini),[12] Esan, Owan àti Afemai people.[13] ÈdèEdoid tí ó wọ́pọ̀ ní sísọ jùlọ ni èdè Edo, ní èyí tí wọ́n máa ń sọ jù ní ìlu Benin.[14] Ẹ̀sin kììtẹ́nì ni ó gbilẹ̀ jù ní Ìpínlẹ̀ Edo. Àwọn arìnrìnàjò onígbàgbọ́ Portuguese ni wọ́n mu wa si agbègbè náà ni gbèdéke ọgọ́rùn ọdún mẹ́ẹ̀dógún. Wọ́n ṣe ẹ̀sin Mùsùlùmí àti ẹ̀sìn àbáláyé náà.[15]
Àwọn ìjọba ìbílẹ̀ lábẹ́ rẹ
àtúnṣeÀwọn ìjọba ìbị́lẹ̀ méjìdínlógun ló wà lábẹ́ ìpínlẹ̀ Edo.
- Akoko-Edo
- Egor
- Esan Central
- Esan North-East
- Esan South-East
- Esan West
- Etsako Central
- Etsako East
- Etsako West
- Igueben
- Ikpoba-Okha
- Oredo
- Orhionmwon
- Ovia North-East
- Ovia South-West
- Owan East
- Owan West
- Uhunmwonde
Àwọn ìtọ́kasí
àtúnṣe- ↑ "Edo | state, Nigeria". Encyclopedia Britannica (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-09-16.
- ↑ "Nigeria Census - Nigeria Data Portal". nigeria.opendataforafrica.org. Retrieved 2021-07-08.
- ↑ "World Gazetteer: Nigeria - administrative divisions (per geographical…". archive.ph. 2013-01-05. Archived from the original on 2013-01-05. Retrieved 2022-05-12. Unknown parameter
|url-status=ignored (help) - ↑ "Benin City | History & Facts". Encyclopedia Britannica (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-07-09.
- ↑ admin (2018-06-08). "Obaseki Revives N5.1bn Urhonigbe Rubber Plantation". THISDAYLIVE (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-07-10.
- ↑ "Edo state: The heartbeat of the Nation". Channels Television. Retrieved 2022-08-14.
- ↑ "Edo | state, Nigeria | Britannica". www.britannica.com (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2022-07-24.
- ↑ Strayer 2013, pp. 695-696.
- ↑ Koutonin, Mawuna (2016-03-18). "Story of cities #5: Benin City, the mighty medieval capital now lost without trace". the Guardian (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-03-15.
- ↑ Obinyan, T. U. (September 1988). "The Annexation of Benin". Journal of Black Studies (Sage .) 19 (1): 29–40. doi:10.1177/002193478801900103. JSTOR 2784423.
- ↑ Koutonin, Mawuna (2016-03-18). "Story of cities #5: Benin City, the mighty medieval capital now lost without trace". the Guardian (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-07-10.
- ↑ "Edo" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-05-30. Unknown parameter
|url-status=ignored (help) - ↑ Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Nigeria: Esan ethnic group; whether it is a sub-group of the Yoruba; religions practised; whether members of this ethnic group engage in Ogboni practices". Refworld (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-03-15.
- ↑ "Edo language, alphabet and pronunciation". omniglot.com. Retrieved 2021-03-15.
- ↑ "Benin kingdom/Edo state Religions". www.edoworld.net. Retrieved 2021-03-15.
|
Àyọkà yìí tàbí apá rẹ̀ únfẹ́ àtúnṣe sí. Ẹ le fẹ̀ jù báyìí lọ tàbí kí ẹ ṣàtúnṣe rẹ̀ lọ́nà tí yíò mu kúnrẹ́rẹ́. Ẹ ran Wikipedia lọ́wọ́ láti fẹ̀ẹ́ jù báyìí lọ. |