Ìwà Ìfipá báni-lòpọ̀

Ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ tabí Ìbáni lòpọ̀ lọ́nà àìtọ́ jẹ́ ìfipá múni láti bá ṣe àṣepọ̀ yálà láti ọwọ́ akọ (ọkùnrin)tàbí abo (Obìnrin) nígbà tí ẹni tí a fipá mú kọ̀ láti jọ̀wọ́ ara rẹ̀ fún ìbálòpọ̀ lásìkò tí a fẹ́ ba ṣeré lọ́kọ-láy. Ìwà Ìfipá báni-lòpọ̀ yí lè wáyé nípa fífi agbára múni tàbí lílo ipò àṣẹ fúni láti báni-lòpọ̀ lọ́nà àìtọ́, nígbà tí ẹni tí a fẹ́ fi agbára mú kò bá ní ọ̀nà tí ó lè fi dáàbò bo ara rẹ̀ lásìkò náà, tàbí kí ẹni tí a fẹ́ hùwà kò tọ́ sí ó kéré jọjọ lọ́jọ́ orí.

The Rape of Proserpina by Gian Lorenzo Bernini, 1621-22, at the Galleria Borghese in Rome.

Àtẹ àwòrán tí ó ń fi iye ènìyàn àti ìlú lórílẹ̀ agbáyé níbi tí ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ ti ó tó 100,000 gbilẹ̀ (ní ọdún 2018).

Àkójọpọ̀ àkọsílẹ̀ ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ lágbày

Ẹ̀sùn ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ àti ìfìyà-jẹni lórí ìwà kò tọ́ yí yàtọ̀ sí ara wọn ní orílẹ̀-èdè sí orílẹ̀-èdè ní agbáyé. Lápapọ̀, iye àwọn ènìyàn tí a fi ẹ̀sùn ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ tí wọ́n ṣe àkọsílẹ̀ rẹ̀ ní ọdún 2008 jẹ́ ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́eùn ún (100,000 people), láti 0.2 ní Azerbaijan sí 92.9 ní ìlú Botswana ati 6.3 ní ìlú Lithuania gẹ́gẹ́ bí ìdá méjì (median) ìṣẹ̀lẹ̀ yí lágbàyé Nínú akójọ àkọsílẹ̀ nípa ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ lágbàyé, ọkùnrin ló sábà ma ń hùwà kò tọ́ yí sí obìnrin jùlọ.

Àwọn ìlànà ìfipá báni-lòpọ̀

Ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ láti ọwọ́ àrè tàbí àlejò kò fi bẹ́ẹ̀ wọ́pọ̀ nínú àwọn ẹ̀sùn yí, bí kò ṣe láti ọ̀dọ̀ àwọn alábàágbé tàbí aládùúgbò ẹni tí a mọ̀ dára dára. Ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ akọ sákọ tàbí abo sábo àti ìfipá báni-lòpọ̀ tinú ọgbà ẹ̀wọ̀n náà jẹ́ ọ̀kan gbòógì nínú ìlànà ìfipá báni-lòpọ̀ tó wọ́pọ̀ jùlọ tí wọ́n.ṣe àkọsílẹ̀ ẹ̀sùn rẹ̀ jùlọ lágbàyé. Ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ẹlẹẹ́wẹ̀ẹ́ ni ọ̀nà lílo ogun àti ìsọni dohun èlò ìbálòpọ̀ (sexual slavery). Àwọn ìlànà wọ̀nyí ló ma ń ṣẹlẹ̀ nígbà tí ogun, ìjà, tàbí ìdárú-dàpọ̀ bá bẹ́ sílẹ̀ nílú kan tabi orílẹ̀-èdè kan. Àwọn ìhùwàsí yí làwọn àsìkò tí a mẹ́nu bà yí ni wọ́n ń pè ní ìwà ọ̀danràn tako ọmọnìyàn (crime against humanity) àti Ọ̀ràn ogun (war crime).

Ìpalára tí ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ ma ń mú wá

Púpọ̀ èyàn tí wọ́n ti fipá bá lòpọ̀ lè ní ìpèníjà ọpọlọ tàbí kí wọ́n dojú kọ ìṣòro àrùn ọpọlọ lẹ́yìn ìṣẹ̀lẹ̀ náà. Ẹ̀wẹ̀, ìpalára tó lágbara lè ṣẹlẹ̀ sí ẹni a fipá bà lòpọ̀, lẹ́yìn kí ó lóyún. Àwọn arùn ìàfojúrí tí a lè kó látara ìbálòpọ̀ lè gbabẹ̀ wọlé sí ẹni náà lára, ẹni a fipá bá lòpọ̀ tún lè ma kojú ìdókùkù-lajà láti ọwọ́ ẹni tí ó hùwà àìtọ́ yí síi, tàbí kí àwọn ẹbí ọ̀daràn ó tú ma lérí sí ẹni nà pàá pàá jùlọ nínú àṣà ilẹ̀ ibòmíràn.

Bí a ṣe lè dẹ́kun rẹ̀

Gẹ́gẹ́ bí a ṣe mọ̀ wípé ìwà ìfipá báni-lòpọ̀ ń kó ìpalára bá wa ní àwọn àwùjọ wa gbogbo, ìjí gìrì sí ìdẹ́kun ìwà ọ̀daran yí ṣe pàtàkì. Ìjí gìrì yí lè dá lórí àwọn ìlàna ìsàlẹ̀ yí:

1. Dídábò bo ara ẹni.
2. Sísapá àwọn òṣìṣẹ́ elétò ìlera.
3. Gbígbé ìgbésẹ̀ tó nípọn àwùjọ nípa fífi ìyà tó lágbara jẹ èyí-kéyí ọ̀daràn ní gbangba.
4. líla awọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-ẹ̀kọ́ ọlọ́dún mẹ́wàá lọ́yẹ̀ lórí ìpalára rẹ̀,
5. líla awọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-ẹ̀kọ́ àgbà lọ́yẹ̀ lórí ìpalára rẹ̀,
6. líla awọn òṣìṣẹ́ lọ́yẹ̀ lórí ìpalára rẹ̀.